netekim yargıda

[adminkulanıcılar]

İddianame: Türkiye, 1980 darbesiyle hesaplaşıyor



Birkaç yıl önce, 1980 askeri darbesinin liderlerinin yargılanması hayal bile edilemezdi. Ancak durum değişiyor.

12 Eylül 2010 tarihinde yapılan referandum sonucunda, darbeyi gerçekleştirenlere dokunulmazlık sağlayan anayasanın 15.maddesi iptal edilmiş ve bunu takip eden süreçte gelen yüzlerce suç duyurusunun ardından, darbe liderleri hakkında soruşturma başlatılmıştı.

Bir yıllık soruşturma sonucunda hazırlanan iddianame, 1980 darbesinin liderlerine “müebbet hapis cezası” öngörüyor. Darbenin liderleri arasından hayatta sadece iki kişi kaldı: dönemin genelkurmay başkanı ve ardından cumhurbaşkanı Kenan Evren ve General Tahsin Şahinkaya.

Askeri cunta sırasında yaklaşık 650 bin kişi tutuklandı; çoğu siyasi gerekçelerle olmak üzere 210 bin kişi yargılandı. 500’den fazla kişiye ölüm cezası verilirken, bu cezaların içinden 50 tanesi uygulandı. Cezaevlerindeki insanlık dışı yaşam koşulları ve işkence sonucunda 299 kişi öldü; 30 binden fazla kişi de siyasi mülteci olarak yurtdışına kaçmak zorunda kaldı.

İddianameden, ordunun otoritesinin sorgulanması ve Türkiye’nin demokratik gelişiminin sağlamlaştırılmasının bir sembolü olarak övgüyle söz edildi.

Demokrasi yanlısı bir platform olan Genç Siviller, Evren ve dönemin kuvvet komutanlarına karşı suç duyurusunda bulunmuştu. SES Türkiye’ye konuşan Genç Siviller üyesi Fatih Demirci, “Kenan Evreni Koruyanları İzleme Komitesi" (KEKİK) olarak sürecin takipçisi olduk,” diyor.

“İddianamenin kabulü, aynı acıları bir daha yaşamamak, o günlerle hesaplaşmak ve geri dönülmemek üzere geride bırakmak için umuttur,” diye ekliyor.

Öte yandan, kimi çevreler de sadece iki askerin hapse atılmasının çok büyük bir değişim yaratmayacağından dolayı endişeli.

Güvenlik ve Kalkınma Politikası Enstitüsü’nden Türkiye Girişimi Kıdemli Araştırmacısı Gareth Jenkins, SES Türkiye’ye yapmış olduğu açıklamada “1980 darbesi kendiliğinden ortaya çıkmıyor,” diyor. “Sadece iki yaşlı emekli askeri yargılamak, adaletten daha ziyade öç almaya benziyor.”

Jenkins’e göre, bu dönemde gerçekleşen suçlara ilişkin her türlü hesaplaşma, kapsamlı bir soruşturmayla birlikte yürütülmeli ve askeri ya da sivil, solcu ya da sağcı olsun tüm suçlu tarafların yargılanmasını da beraberinde getirmeli.

Boğaziçi Üniversitesi’nden Siyaset Bilimci Koray Çalışkan’a göre ise, bu iddianame, Türkiye’de demokrasinin kurumsallaşması açısından büyük bir gelişme olsa da, hükümet halen ülkedeki muhalefeti susturmak için aynı darbe anayasasından güç alıyor.

SES Türkiye’ye konuşan Çalışkan, konuyla ilgili görüşünü şöyle ifade ediyor: “Demokratik tutarlılık adına, hükümetin tüm siyasi mahkumları serbest bırakıp, demokratik bir anayasa oluşturmak amacıyla toplumun geniş kesimleriyle birlikte çalışması gerekiyor.”

German Marshall Fund’dan Joshua Walker ise, darbe liderlerinin tutuklanmasını öngören bu iddianamenin, Türkiye’nin ilerlemesi açısından önemli bir gösterge olduğu görüşünde.

SES Türkiye’ye değerlendirmelerde bulunan Walker’a göre, “asker-sivil ilişkilerinin gelişimi, ordu üzerinde sivil bir irade sağlayarak gerçekleşmedi; daha ziyade yavaş bir ilerleme kaydedildi ve kimi planlar konusunda da hüsrana uğranıldı.”

“Geçtiğimiz sene kabul edilen anayasa referandumuna rağmen, pek çok kimse değişen bir şey olmayacağını düşünüyordu. İçinde bulunduğumuz komplolar çağında, adaletin sağlanacağı fikri, neredeyse unutuldu,” diyor Walker.

Ancak Türkiye’nin, hem adaleti sağlamak hem de siyasileşmenin önüne geçmek üzere, geçmişin karanlık dönemleriyle nasıl yüzleşeceği sorusu halen cevaplandırılmış değil.

“Türk siyasetinde bir aşırı uçtan diğer aşırı uca savrulma gibi bir eğilim var,” diyor Walker ve bir orta yol bulunması gereğine işaret ediyor.

[adminkulanıcılar]

sıra bizde