CHP

[adminkulanıcılar]

[Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]

CHP’nin kurulusu ile alâkali bazi gerçekler
23 Nisan 1920 Cumagünü Ankara’da açilan Ilk Büyük Millet Meclisi kabul ettigi “Nizâb-iMüzakere” Kanunu’nun birinci maddesine göre: “Hilâfet ve saltanatin,vatan ve milletin kurtulus ve istiklâlinden ibaret olan gayesine ulasincaya kadarfasilasiz toplanarak” çalismalarini sürdürürken, 1923 yilinin 1 Nisan Persembegünü alinan bir kararla seçimin yenilenmesine gidilerek Ilk Meclis dagilmistir.
Ikinci BüyükMilletMeclisi seçimleri hazirliklarinda ilk defa “Halkin Firkasi/Partisi”ndesöz edilmis, milletvekilligi adayligi için 16 Nisan 1923’te yayinlanan tebligde“Müdafaa-i Hukuk Gurubu ve Halk Firkasi namzettigine/adayligina talipolacaklar” denilirken, yeni Firka/Parti’nin Müdafaa-i Hukuk’un devamiolacagi düsünülmüs, seçimler dolayisiyla yayinlanan bildirilerde de, hem Müdafaa-iHukuk’tan hem de Halk Firkasi’ndan bahsedilmistir.
Ikinci BüyükMillet Meclisi için seçim 22 Haziran 1923 günü yapilmis ve 11 Agustos Pazartesi günüilk toplantisini yapan bu Meclis bir milletvekili disinda tamamen Müdafaa-i Hukukmensuplarindan tesekkül etmistir. Ilk Meclis’teki “Ikinci Gurup”milletvekillerinden, yâni, muhaliflerden çogu Ikinci BMM seçiminde adaygösterilmemislerdir. Bu Meclis’te yegâne muhalif–müstakil meb’us,Gümüshane Milletvekili Zeki (Kadirbeyoglu) Bey’dir.
Ikinci BMMeclisi’nin açilmasindan hemen sonra Müdafaa-i Hukuk mensuplari, Halk Firkasikurulusu için çalismaya baslamislardir. Firka/Parti 9 Eylül 1923’te kurulmus veDahiliye Vekâleti’ne/Içisleri Bakanligi’na verilen bir dilekçe ile tesciliistenmistir.
Mustafa KemalPasa’nin imzasini tasiyan bu dilekçe ile resmî makamlara bildirilen “HalkFirkasi”nin kurulusu 9 Eylül 1923 ise de, yine Mustafa Kemal’in 1927 Kurultayiaçis nutkundan ögrendigimize göre, Halk Firkasi/Partisi, Müdafaa-i Hukuk’undevami olup, kurulusu “Sivas Kongresi”dir (4–11 Eylül 1919) ve bu Kongre,Firka’nin/Parti’nin ilk kurultayidir. Bu mevzuda diyor ki, Mustafa Kemal Pasa:
“–Bütün Anadolu ve Rumeli’ye samil olmak üzere ilk kongremiz Sivas’taakd’edilmistir. Gerçi o zaman kullandigimiz ünvanla, bugünkü ünvan arasinda farkvardir. Fakat teskilât esas itibariyle mahfuz kalmisti. Bugün siyasî firka/partihalinde tecelli eden mevcudiyete mebde teskil edilmistir.”
“Prognamiyoktur dediler”
Bu ifadeye görekurulusu “Sivas Kongresi”ne kadar uzanan Halk Firkasi’nin ilk Genel BaskaniMustafa Kemal Pasa’dir. Baskan Yardimciligi’na Ismet (Inönü) Pasa, GenelSekreterligi’ne ise Recep (Peker) getirilmis ve ilk Umumî Heyet: Celâl (Bayar),Sabit (Sagiroglu), Cemil (Ubaydin), Dr. Refik (Saydam), Saffet (Arikan), Münir Hüsrev(Göle), Zülfü (Tigrel) ve Kâzim Hüsnü’den tesekkül etmistir.
Firka’nin/Parti’ninilk programi mevzuunda Mustafa Kemal Pasa “Nutuk”ta der ki:
“– Gerekbâzi zevattan aldigim tahriri mütalâattan (yazili görüslerden) ve gerek halk ilemüdavele-i efkârdan (fikir alisverisinden) çok istifade ettim. Nihayet 6 Nisan 1923tarihinde nokta-i nazarlarimi (görüslerimi) “dokuz umde” halinde tespit ettim.Ikinci Büyük Millet Meclisi’nin seçimi esnasinda nesir ve ilân ettigim buprogram, Firka’nin tesekkülüne esas olmustur. Nesrettigim programi bir siyasîfirka/parti için gayrikâfi, kisa bulanlar oldu. Halk Firkasi’nin programi yoktur,dediler.”
Böyle HalkFirkasi’nin/Partisi’nin kurulusuna esas olan “9 Umde” mevzuunda MeteTuncay, tek parti ile alâkali tetkikinde der ki:
“–Anadolu-Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyetlerine gönderilen “9 Umde Beyannâmesi”tepkisiz kalmamistir. Halk Firkasi’na dönüstürülmeye karsi direnmelerin ilginçbir örnegi Trabzon’dur. Burada, eski Vali Deli Hamid Bey, Belediye ReisiGazzaz-zâde Hüseyin Efendi, Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti Baskani Barutçu-zâde Ahmed veoglu “Istikbâl” gazetesi sahibi Faik Ahmed Beylerin önderligindeki muhalif birçevre, Trabzon Meb’usu Ali Sükrü Bey’in Topal Osman’ca öldürülmesiolayindan ötürü, zaten galeyana gelmis bir durumdaydilar. Bu hava içindeAnadolu-Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nin Halk Firkasi’na dönüstürmegirisimi, Trabzon Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’nce kisisel yönetime varacak, üstelikdernek tüzügüne aykiri bir tasari olarak degerlendirilmis ise bu itiraz,Beyannâme’ye bir cevapla bildirilmistir. Bunun üzerine, Trabzon’a ikimilletvekilinden olusan bir sorusturma kurulu gönderilmis ve sonuçta, eski heyet-imerkeziyeye isten el çektirilip yeni bir heyet-i mütesebbise kurulmustur.”
Bir görüs daha
Sonralari“Terakkiperver Cumhuriyet Firkasi’nin/Partisi’nin” kurulusudolayisiyla Halk Firkasi programi yine bahismevzuu olmus ve “Terakkiperver CumhuriyetFirkasi’ni kuranlarin belli prensiplere sahip olmadiklari, sirf iktidar hirsiyla HalkFirkasi’ndan ayrilip muhalefete geçtikleri” iddiasina Ali Fuad (Cebesoy)Pasa’nin cevabi su olmustur:
“–Firkamizin/Partimizin kurulusu bir çok ta’rizlere ve itirazlara vesile teskil etti.Bunlarin baslicasi, Halk Firkasi ile Firkamiz programlari arasinda hiç bir farkbulunmadigi halde, yeni bir Firka teskil etmemiz, yâni, muayyen prensip ve gâyeleredegil, sahsî ihtiraslara tâbi bulunmamiz iddiasidir. Iki Firka’nin programlariarasinda bir fark bulunup bulunmadigini anlamak için, iki programi karsilastirmaklâzimdir. Halbuki, Halk Firkasi’nin yazilmis bir programi bile yoktur. Mevcutolmayan bir seyle mukayese imkâni da elbette yoktur. Fakat buna ragmen, aramizdaki enbüyük fark kendiliginden meydana çikiyor ki, o da, bizim müsbet, muayyen ve yazilipnesredilmis bir programimiz bulundugu halde, karsimizdakilerin bundan mahrum oluslari,yâni, hiç bir programlari bulunmayisidir. Onlar bu noksanlarini ma’zur göstermekiçin: “Bizim programimiz, icraatimizdir. Biz yazmayiz, yapariz. Hükûmetimizinbeyannâmeleri programimizi teskil eder” gibi sözler söylemektedirler. Fakatbunlarin hiçbiri, programsizligin bir siyasî Firka için haiz oldugu mânayi izaleedemez.”
6 okAnayasa’da
1923’tekurulan “Halk Firkasi” adli siyasî tesekkül, sonralari “Cumhuriyet HalkFirkasi” diye anilmaya baslamis, 1935’te ise “Cumhuriyet Halk Partisi”(CHP) adini almistir. Halk Firkasi’nin adina “Cumhuriyet” kelimesininilâvesi yeni bir partinin tesekkülü sirasinda olmus ve Fahir Giritlioglu’nun CHPile ilgili eserine göre: “Yeni kurulan parti ismini “Terakkiperver CumhuriyetFirkasi” olarak almak üzere iken, Halk Partisi daha atik davranmis ve“Cumhuriyet” ismini bir baska partiye kaptirmamak için 10 Kasim 1924 tarihindekendi adini “CHP” olarak degistirmistir.”
CHP’nin“6 Ok”u ise Ismet Inönü’nün yüz elli üç arkadasiyla birlikteMeclis’e getirdigi bir takrir (önerge) ile o günkü Anayasa’nin ikincimaddesine girmistir.
5 Subat1937’de kabuledilen bu degisiklik, merhum Ali Fuad Basgil’e göre:“Anayasa’nin aslindaki berrak çehresini bir hayli burusturmustur.”
“Anayasa birparti programi degildir. O, bir millî misaktir. Yalniz muayyen bir partinin mensuplarinave yalniz yasayan nesile hitap etmez. Milletin her ferdine ve kanun olarak kaldikça, hernesile hitap eder. Bir parti için yerinde ve münasip olan bir fikir, devlet için vedevletin kanunu olan Anayasa için münasip degildir” diyen Ali Fuad Hoca devamla:
“–Devletçilik nedir?.. Lâiklik ve milliyetçilik ne demektir?.. Inkilâpçiligin zamaniçindeki hududu nedir?.. Bizde bunlar ne Anayasa’da ve ne de baska bir tatbikatkanununda tarif edilmemis, hiç birinin hududu ve sümûlu gösterilmemistir. Meselâ,devletçilik sahsî temayüle göre degisik, hattâ zit mânasi olan bir tâbirdir. Biz debu prensibin kanunlarimizda bir tarifine rastlanmadigi gibi, hukukçularimiz arasinda dailmî bir izahi yapilmis degildir.
Lâiklik deböyledir. Garb (Bati) ilmine sorarsaniz, lâikçilik din ve vicdan hürriyetininteminatidir ve lâik olmayan bir devlette bu hürriyetin teminati yoktur.
Bize gelince,maziyi yasayanlar bilirler ki, bizde lâiklik sol ve sag temayüller arasinda bocalamis,iktidar adamlarinin içtihadina göre mâna almistir. Aci olan sudur ki, bu içtihadmemleket realitesinden ziyade yanlis görüslere saplanmaktan dogmustur. Su da acidir ki,Üniversitelerimiz, bu hususta efkâri aydinlatacak bir görüs vermemis, ayni fakültehocalari bile bir anlayis birligine varamamistir.”
Su görüs de, AliFuad Basgil hocanindir: “Lâiklik Anayasa’ya kelime olarak degil, tarif olarakgirmeli, hududu ve sümul sahasi gösterilmelidir. Ancak bu sekilde lâiklik adinayapilacak su’i-istimallerin önüne geçilebilir.”
Kurulusununyildönümü kutlanan CHP’nin “9 Umde”si ile “6 Ok”una böylekisaca temas ettiktensonra hemen ilâve edelim ki, baslibasina bir kitap mevzuu olan CHPicraatindan bâzilarini gününde ve sütunumuzun müsaadesi nisbetinde inceleyecegiz.
Alti Ok’un hikâyesi
Atatürk’üniltifatina mazhar olan Münir Hayri Egeli, “Eski Bir Atatürkçü” adiyle 1954yilinda yazdigi ve 1959’da “Ahmed Halid Kitabevi”nce yayinlanan“Atatürk’ten Bilinmeyen Hatiralar” isimli kitabinda “Alti Ok’unHikâyesi” basligi altinda diyor ki:
“Bir günRecep Peker beni çagirdi:
“– HalkPartisi’nin amblemi olmak üzere bir sey istiyorum” dedi. Bir seyler düsün...
Hemen isekoyuldum. Fakat isin eninde sonunda Ata’ya intikal edecegini biliyordum. Usulca onunHalkevi’ne gelmesinden istifade ederek yaptigim örnekleri reis/baskan masasininüzerine biraktim.
Atatürk bunlarigörmüs. Reis Nafi Atif (Kansu)’tan sormus. O da benim krokilerim oldugunusöylemis. Nihayet beni çagirtti.
– Bunlarne?.. diye sordu.
– Efendim,Parti’ye amblem denemeleri.
Atatürk, sadece:
– Senin baskaisin yok mu?.. dedi. Sonra Nafi Atif’a döndü:
–Receb’in (Peker) isi yok böyle seylerle ugrasir. Bizi Fasist partilerineçevirecek” diye mirildandi. Ben ondan sonra isi biraktim. Alti Ok’u Recep Bey,Mahmud Akok’a çizdirmis. Bana da:
– Bu islerininhisari/tekeli sende olacak degil ya... Bak ne güzel oldu, dedi. Milli Gazete 15.09.2000

[imam şamilkulanıcılar]

bunlarla ilgili nuraya bilgi bile bırakmana değmez