varto

[adminkulanıcılar]

[Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]

Gımgım » adının kaynağı ile ilgili tezler:

• Bölgenin etrafını çeviren dağların eski tarihte volkanik olma olasılığı ve bu dağlardan çıkan ateşli volkanik seslerden dolayı, bölgenin insanlar tarafından 'Gım Gım' diye anılması. Ayrıca [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] deprem kelimesinin karşılığı « gımgım »'dır
  
• Akkoyunluların bölgeye gelmesiyle etrafın at kisnemeleriyle çınladığı, dolayısıyla Akkoyunlu Oymakbaşı ‘Goşkar Babanın’ bölgeye Gım Gım diye hitap etmesi.
  
• Bölgede sıkça deprem olma olasılığı nedeniyle ‘gümlediği’ ve bu yüzden halk tarafından ‘Gım Gım’ ismin takılmasısını istemiyorlar ve varto adının gelmesini istiyorlardı..
  

« Varto » adının kaynağı:

• Varto adı ilçe merkezi olan kasabanın değil, ilçenin adıdır. Bingöl Dağının güneyindeki bereketli küçük ova 18. yüzyıldan itibaren Ermenice Varto Kavar, yani "Gül diyarı" veya "Gül ilçesi" adıyla anılmıştır. Varto sözcüğü, Ermenice vart վարդ (gül) kelimesinin isim tamlaması içindeki çekimli halidir.
  

• "Urartu sözcüğünün zamanla halk arasında ‘kelime evrimine’ uğrayıp Varto’ya dönüştüğüne" dair tezler bilimsel dayanaktan yoksundur. Çünkü "Urartu" sözcüğü tarihte bu bölgede kullanılmış bir ad değildir; modern dönemde Avrupalı arkeologların bulduğu bir isimdir. Ayrıca Varto adı ancak son 250 yılda kullanılmış olan bir addır. ^{[Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]}
  

Tarih [[Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]]


Gımgım (Varto) bölgesi tarihte sırasıyla [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.], [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.], Port, [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] ve [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] egemenliği altında kalmıştır. [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] ile [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.], daha sonra [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] ve [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]'ın hakimiyeti altında kalmıştır. [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] yılında [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]'yla [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] idaresine geçmiştir. [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]'te [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]’nin kuruluşuyla, [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] onayı ile Varto ismini alarak ilçe oldu.
Coğrafya [[Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]]


Varto ilçesi, Muş il alanının kuzeybatısında yer alır. Kuzeyde [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] ve batıda [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] illeriyle, doğuda [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.], güneyde ise Merkez ilçeyle çevrilidir. Yüzölçümü 1418 km²'dir. Muş'un yüzölçümü olarak alanının %17,3'nü kaplar.
Genellikle dağlarla kaplı olan ilçe alanı, Muş il alanının en yüksek bölümünden de yer alır. İlçenin kuzeyini [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]'nın uzantıları engebelendirir. Rakım, Bingöl Dağları'na doğru, ilçenin kuzey sınırında 3000 m'yi, Akdoğan ve Şerafettin Dağları'nın uzantılarında ise 2300 m'yi aşar. İlçe alanı, [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] ile, Bingöl Çayı ve bu iki akarsuyun kollarınca derin bir biçimde parçalanmıştır. Murat Irmağı, ilçe alanına doğudan girer. Doğu - batı doğrultusunda, Merkez ilçeyle doğal bir sinir oluştururcasına akar. Kayalıdere Köyü'nün batısında Bingöl Suyu'nu alır ve bir dirsekle güneye yönelerek ilçe alanını terkeder. Akdoğan (Hamurpert) Gölü ilçenin doğusundadır. Bu gölün hemen güneyinde ise Küçük Hamurpert Gölü yer alır.
Varto ilçe merkezi ve birçok köy, deprem [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] üzerindedir. Varto, ilki [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.], ikincisi ise [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]'da olmak üzere iki büyük deprem yaşamıştır. ([Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]'daki depremde 2.118 kişi hayatını kaybetmiştir. Bu depremde Varto merkezi tamamiyle yıkılmıştır.)
Varto'nun [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] nüfus sayımındaki nüfusu 44.116'ydi. Muş'un yüzölçüm bakımından olduğu gibi nüfusça da dördüncü büyük ilçesidir. [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]'da yaşanan depremde Varto, ölümler sebebiyle uğradığı nüfus kaybına ek olarak, ilçe merkezi ve köylerindeki binaların büyük bölümü yıkıldığından göçten ötürü de nüfus kaybına uğramıştır. Nüfus yoğunlugu km²'de 31'dir.
Varto ilçesinin 2'si bucak merkezi vardir. Bucak merkezi köyler, Caylar ve Omcali (Karaköy)'dir. Varto'da halkın en önemli geçim kaynağı, Muş genelinde olduğu gibi tarımdır. Başlıca tarım ürünleri buğday olmak üzere tahıldır. Elma ve armut üretimi önemlidir. Varto, bitkisel üretimden çok hayvancılık bakımından gelişmiştir. Koyun ve kıl keçisi varlığı bakımından Muş'un Merkez ilçeden sonra ikinci önemli ilçesidir.
Ayrıca, [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] ilçe sınırları dahilindedir.
Varto Depremi [[Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]]


Verilere göre [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] yillarin ilk depremi [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] tarihinde [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]'te 6,7 şiddetinde olmuş ve 2.626 kişi ölmüştür. Buna mütakiben [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] Varto Hinis'ta 5,7 şiddetinde olan depremde 839 kişi ölmüştür.
En etkili ve birçok seyin altüst olmasına, göçe ve ailelerin dağılmasına, konut - sağlık - okul - yol sorunun halen çözülmemesi gibi yaşamın yeniden idame edilmesinin hayli zorlasmasına neden olan deprem, [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] yılında olmuş şiddeti tam olarak bilinmiyor ve 2.394 kişi ölmüştür. Varto'da zaman zaman irili ufaklı deprem sarsıntıları olmaktadır.
Günümüzde Varto [[Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]]


Geçmişinde pek çok deprem geçirmiş olmasina karşın, en canlı hatırlanan depremler 1946 ve 1966 depremleridir. Özellikle de bu depremler hakkinda daha fazla bilgi bulunmaktadir. Bu büyük depremlerin acılarını taşıyan Varto, özellikle [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] sonrasında hızla kendi kabuğunu kırmış, yaşadığı göçlerle kaybettiği nüfusa rağmen, sosyal gelişiminden ödün vermemeye çalışmıştır.
[Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi'ne (ADNKS) 'ye göre [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] nüfusu 9.585, [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] beraber 33.853'dür.2000 yılı nüfus verilerine oranla [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]'da büyük bir nüfus düşüklüğü göze çarpmaktadır.
Eğitim ve Sosyal Yaşam [[Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]]


Varto, çevresinde bulunan birçok il ve ilçeye göre kültürel ve sosyal anlamda gözle görülür ilerlemeler kaydetmiştir. Bunda eğitime verilen önemin büyük payı bulunmaktadır. Yapılan araştırma sonuçlarına göre Varto eğitim seviyesiyle Türkiye'de ilk 5'te yer almaktadır. Okur yazar oranı ile, kız çocukların okutulması oranı ile Varto, Muş'un en cağdaş ve eğitimli ilçesidir.
Geçmişten beri sözlü masallar, yaşanmış meselelerin ortak bir mekanda paylaşılmasına dayanan komşuluk ilişkileri sosyal yaşamı hep zengin kılmıştır. Varto özellikle folklorik öğelerin de gelişkinliğiyle tanınmıştır. En meşhur oyunlarından biri olan [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] bugün artık ülke sınırlarının dışında da bilinen ve sevilerek oynanılan, sola doğru çekilen bir halay türüdür.
[Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] yılından bu yana Bingöl Dağları üzerinde bulunan Koğ tepesi halk şenlikleri düzenlenmektedir. Bu şenliklerin genel amacı ilçenin tarihi, turistik ve coğrafik yönleriyle tanıtılabilmesi olarak özetlenebilir.
Dil ve Kültür [[Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]]


Varto'nun huzur ve iç barışının saglanmasindaki en temel gerceklik, Kürtçenin Kurmanci lehçesi ve Zazaca konuşan halkın, kendi orjinalitesini bozmadan kardeşlik ortamını devam ettiren hoşgörü kavramı olmuştur. Nitekim Zazaca Alevi Vartolularca, Qurmanci dili ise % 98 oranında Şafii Sünni inancına mensup Vartolular tarafından konuşulmaktadır.Ayrıca Sünni zazalar ve Alevi Kurmançlarda mevcuttur.
Gelişim Faaliyetleri [[Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]]


İlçede, çok büyük miktarlarda olmamak üzere [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] destekli, tarımsal geliştirme program ve faaliyetleri de yürütülmektedir. Son bir kaç yıldır Köydes kapsamında köylere çeşitli hizmetler gelmekle birlikte, ilçe ve köy halkında kendi sorunlarına kendi çözümünü yaratma bilinci her geçen gün daha da gelişmektedir. Nitekim hayata geçen projelerdeki maddi ve manevi anlamda yerel halkın desteği azımsanmayacak düzeydedir.
Kaynakça [[Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]]

[yaseminkulanıcılar]

bende vartoluyum