adige cumhuriyeti

Paz Tem. 03, 2011 7:26 am

Adigey Adigece sini Öğrenme Programı Adigey Adigece'sini Öğrenme Programı

Adigey Adigece'sini Öğrenme Programı
DERS -1
Dr. YEDİC Batıray Özbek

Öğrenme metodu:

Sözcükleri ezberleyiniz. Sözcükleri küçük kartlara ön tarafa Adigece'sini arka sayfasına da Türkçelerini yazınız. Otobüste tramvayda cebinizden çıkararak ezberleyiniz. Öğrendiklerinizi hem Adigece'den Türkçe'ye hem Türkçe'den Adigece'ye diğerlerinden ayırınız.
Cümleleri de aynı şekilde ezberleyerek öğreniniz.

Nokta nokta boş bırakılan yerleri doldurunuz.

( ’ ) kesme işareti olarak kullanılıyor

Kim her gün aksatmadan öğrenirse bir ayda Adigece konuşabilir.

Aşağıdaki fişleri yazıcıdan çıkarıp kullanabilirsiniz.

Ev

vıne

Oda

peş

Pencere

şhanğuıpş

Çatı

vınaşhe

Açık

uıxığ – uıxaş

Kapalı

feş'ığ

İyi

değu

Kötü

deyı – dey

Büyük

yını – yın

Küçük

ttsıquı – ttsıqu

Genç

nıbjıçç – nıbjışşe

Yaşlı

jı- nahıj – naxhıj

Kırmızı

plhıjı – plhıj

Beyaz

fıjı – xuıj

Siyah

şşuıttse – ffıttse

Adam

llı

Adamlar

llıxer

Kadın

şüızı – fız

Bzlhfığ

bzılhxuığe – ttsıxuıbz

Ayak

lhakhue

Ayaklar

lhakhuexer

Diş

tse – dze

Dişler

tsexer – dzexer

Fare

tsığue – dzığue

Fareler

tsığuexer – dzığuexer

Öküz

çü – vı

Öküzler

çüxer – vıxer

Hayat

ğaşşe

Demir serttir: ğuıççır pıte – ğuışşır bıdeş
Süt beyazdır: şer fıjı – şer xuıjş
Diş beyazdır: tser fıjı – dzer xuıjş
Dişler beyazdır: tsexer fıjı – dzexer xuıjş

Adigece ile Türkçe sözcük dizilişinde benzerdir. Hem Adigece hem Türkçe’de dizilim özne tümleç yüklem şeklindedir. Batı dilleri ve Rusça’da ise dizilim özne yüklem tümleç şeklindedir.

Yumuşak ekmekler sofradadır: Haluğ şabexer anem tél – Şşakhue şabexer anem télş

Sıcak ekmekler sofradadır: Haluğ fabexer anem télh – Şşakhue xuabexer anem télş
Görüldüğü gibi sıfatlar Türkçe’de nitelediği isimden önce gelirken Adigece’de çoğunlukla önce isim sonra da sıfat gelmektedir.

Yumuşak ekmekler sofradadır: Haluğ şabexer anem tél
Sıcak ekmekler sofradadır: Haluğ fabexer anem télh

Yukarıda da görüldüğü gibi çoğul halinde Türkçe’de isim çoğul eki almakta sıfat değişmemektedir. Adıghece’de ise çoğul ekini alan sıfattır.
Yanıt yaz

> 1. YECEĞU

Haluğ

ekmek
............
Mıye

elma
............
Saneşha

üzüm
............
Çümpe

çilek
............
Naşe

kavun
............
Deşxo

ceviz
............
Dejıy

fındık
............
Şent'ırğo

kiraz
............
Şxıvı

yoğurt
............
Şate

kaymak

> 2. YECEĞU
1. yeceğude öğrendiğimiz sözcükleri cümle içinde kullanacağız. Lütfen boş yerleri doldurunuz!

Feyen: İstemek

Haluğ sıfay: Ekmek istiyorum.
Mıye ..........................

Saneşha ..........................

Çümpe ..........................

Naşe ..........................

Deşxo ..........................

Dejıy ..........................

Qujı ..........................

Şent'ırğo ..........................

Şxıvı ..........................

Şate ..........................

> 3. YECEĞU
Soru sorma.

Haluğ vıfaya? Ekmek istiyor musun?

Lütfen boş yerleri doldurunuz!

Mıye ..........................

Saneşha ..........................

Çümpe ..........................

Naşe ..........................

Deşxo ..........................

Dejıy ..........................

Qujı ..........................

Şent'ırğo ..........................

Şxıvı ..........................

Şate ..........................

> 4. YECEĞU
Arı: evet
Hav: hayır

''hayır''la yanıtlanınca son ek olarak (p) gelir

Haluğ vıfaya? Ekmek istiyor musun?

Arı sıfay Evet istiyorum
Hav sıfayep Hayır istemiyorum.

Lütfen boş yerleri doldurunuz!

Saneşha ..........................

Çümpe ..........................

Naşe ..........................

Deşxo ..........................

Dejıy ..........................

Qujı ..........................

Şent'ırğo ..........................

Şxıvı ..........................

Şate ..........................

> 5. YECEĞU

mır

bu

мыр
.................
cıd

ne

сыд
.................
yecap’

okul

еджап1
.................
vıne

ev

унэ
.................
neğunc

gözlük

нэгъундж
.................
cane

elbise

джанэ
.................
ğonçenc

pantolon

гъончэндж
.................
çığı

ağaç

чыгы
.................
peş

oda

пэш

Yukarıdaki sözcükleri aşağıdaki örneğe göre soru cümlesi kurup yanıtlayınız.

Mır sıd? Bu ne?
Mır yecap’ Bu okul.
M....... S....... ? ............ .............................

M....... S....... ? ............ .............................

M....... S....... ? ............ .............................

M....... S....... ? ............ .............................

M....... S....... ? ............ .............................

M....... S....... ? ............ .............................

> 6. YECEĞU

xet

kim
............
tı

baba
............
nı

anne
............
nıbjeğu

arkadaş
............
pşaşe

kız
............
şave

erkek çocuk
............
melaxo

koyun çobanı
............
Nart

erkek ismi
............
Gunef

kız ismi
............
sateş

amcam
............
saneş

dayı
............
sateşıpxu

hala
............
saneşıpxu

teyze
............
nenej

nine
............
tetej

dede
Yukarıdaki sözcükleri aşağıdaki örneğe göre soru cümlesi kurup yanıtlayınız.
Mır xet? Bu kim?
Mır tı. Bu baba.
M....... X....... ? ............ .............................

M....... X....... ? ............ .............................

M....... X....... ? ............ .............................

M....... X....... ? ............ .............................

M....... X....... ? ............ .............................

M....... X....... ? ............ .............................

M....... X....... ? ............ .............................

M....... X....... ? ............ .............................

M....... X....... ? ............ .............................

M....... X....... ? ............ .............................

M....... X....... ? ............ .............................

M....... X....... ? ............ .............................

M....... X....... ? ............ .............................

M....... X....... ? ............ .............................

> 7. YECEĞU
k’on: gitmek (Dilinizi ortasını damağınızın ortasına yapıştırın ve
gırtlaktan sesi çıkarın.)

Tıde vık’ore? Nereye gidiyorsun?
Maykop sek’o Maykop’a gidiyorum

Nalçık ........

Çerkessk ........

Soçi ........

Krasnodar ........

Berlin ........

Moskov ........

Hamışç’ey ........

Yecap’e

Yecap’em sek’o. Okula gidiyorum.

Xate ....................................... Bahçeye gidiyorum. (Bahçe)

Vıne ....................................... (ev)

Txap’e ....................................... (yazı yazılan yer)

Hable ....................................... (mahalle)

Ç’eyım sek’o. Ovaya gidiyorum (ova)

Mez ....................................... (orman)

Vıram ....................................... (sokak)

Txı ....................................... (tepe, sırt)

Şeş ....................................... (ahır)

Sıdev vışıt? Nasılsın?
Sıdev vışıt, vızepeşa? Nasılsın iyi misin?
Vepsev. Sağlığını diliyorum.
Vepsevıj. Sende sağ ol.

Diyalog 1

- Sıdev vışıt Nıbjeğu? Nasılsın dostum?
- Sıdeğu. İyiyim.
- Verı? Ya sen?
- Seri sıdeğu. Ben de iyiyim.

Diyalog 2

- Maf Nart. İyi günler Nart.
- Maf. Vera Nart? İyi günler. Sen misin Nart?
- Arı, serı. Evet, benim.
- Fesapş! Hoşgeldin!
- Tha veğepsevapş. Hoş bulduk!
- Tıde vışı’ağ? Neredeydin?
- Şapsığem sışı’ağ. Şapsığ’daydım.

Diyalog 3

- Maf Nıbjeğur? İyi günler dostum!
- Maf! Sağ ol!
- Vısç’erep... Seni tanımıyorum...
- Se Tırkum sışiş. Ben Türkiye'denim.
- Ara! Fesıjapşı. Öyle mi? Hoş geldin.
- Vıxevkuağ Yanıldın.
- Sıda? Neden?
- Xekum şış sıxujığ. Vatandaş oldum
- Sıbğeguş’ağ. Fesapşı. Beni sevindirdin. Hoş geldin.

Dikkat! vatanında yaşayan her gün gördüklerine fesapş denir. Yabancı ülkeden

misafir gelen Adıgelere fesıjapşı diye selamlanır.

guş’on

sevinmek
............
yecen

okumak
............
cegun

oynamak
............
şxen

yemek yemek
............
dehaşxın

gülmek
............
ğın

ağlamak
............
çen

koşmak
............
vıcın

dans etmek
............
txen

yazmak
............
den

dikiş dikmek
............
se

ben
............
ve

sen
............
ap

o
............
seguş'o

seviniyorum
............
secegu

oynuyorum
............
veguş'o

seviniyorsun
............
vecegu

oynuyorsun
............
meguş'o

seviniyor
............
mecegu

oynuyor
Yukarıdaki fiilleri tekil şahıslara göre çekimini yapınız.

.................... dehaşxı gülüyorum

.................... dehaşxı gülüyorsun

.................... dehaşxı gülüyor

Aze

doktor
............
çele yeğac

öğretmen
............
axo

çoban
............
pşerhak’o

aşcı
............
Txak'o

yazar
............
vısak’o

şair
............
Veredı’o

şarkıcı
............
thamate,

önder, aydın
............
Koren ut

kaleci
............
jönak’o

çift süren

KAYNAK: